Czy drastyczna terapia może sprowokować pacjenta do zmian zachowania? Okazuje się, że tak. Takie jest działanie terapii prowokatywnej, której prekursorem był wybitny amerykański terapeuta Frank Farrelly. Terapia prowokatywna zakłada, że terapeuta powinien postawić klientowi wyzwanie. Poprzez humorystyczne ukazanie sytuacji, skłania on pacjenta do kontynuowania swoich autodestrukcyjnych zachowań. Ten w końcu dostrzega ich absurdalność i pomału dojrzewa do tego, aby się ich wyzbyć.
Cel terapii prowokatywnej
Trafną etykietą terapeuty prowokatywnego jest „adwokat diabła”. Jego początkowy cel to potwierdzenie najgorszych obaw pacjenta (o sobie samym i o tym, jak mogą postrzegać go inni). Mało tego. Podczas sesji terapeuta snuje najczarniejsze scenariusze, których pacjent jest głównym bohaterem i przytacza absurdalne argumenty na poparcie swoich słów. Pacjent w końcu zaczyna racjonalnie patrzeć na swoją osobę i sprzeciwia się wizjom, które rozsnuwa przed nim terapeuta. Terapia prowokatywna skłania pacjenta do decyzji o wprowadzeniu zmiany do swojego życia.
Terapeuta wywołuje w pacjencie mnóstwo emocji — zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. Humor i przesada w ukazaniu niektórych sytuacji służą temu, aby nastąpiły pożądane zmiany w zachowaniu pacjenta. Poprzedza je auto-złość, którą klient kieruje do samego siebie.
Farrelly na trzeciej sesji zrobił to samo, co na pierwszej i drugiej sesji, czyli sprowokował pacjentkę do tego, aby zaczęła się bronić przed jego drwinami.
Na czym polega terapia prowokatywna?
Podczas sesji terapeuta przez drwinę i ironię wykazuje pacjentowi, czym są jego destrukcyjne normy zachowań. Terapia prowokatywna odbiega od innych terapii, które skupiają się na dzieciństwie klienta i jego traumach. Postawienie pacjentowi wyzwań zdaniem Farrelly’ego w efekcie doprowadzi do jego wyzwolenia. Szczere odrzucenie przez terapeutę obojętności czy sztucznego współczucia, przyczynia się do tego, że pacjent dostrzega błąd swojego wcześniejszego myślenia o sobie. Mało tego. W procesie terapeutycznym stara się wspierać siebie, co jest zgodne z normami społecznymi. Mianowicie chodzi o to, aby pojawiła się chęć zmiany, nagła potrzeba odwrócenia sytuacji. Terapeuta prowokatywny sprawia, że pacjent budzi się nagle z koszmarnego snu o sobie samym. Na poziomie niewerbalnym otrzymuje on pełne wsparcie, natomiast na poziomie werbalnym — odrzucenie, śmiech i drwinę.
Śmiech, czyli potężny bodziec do działania
Wyśmiewając wady klienta i wyolbrzymiając jego niedoskonałość, można wywołać wręcz przeciwny skutek. Taki sposób działania, Farrelly nazwał właśnie terapią prowokatywną.
Im terapeuta bardziej absurdalnie opisuje sytuacje klienta, tym bardziej on się relaksuje. Dlaczego? Ponieważ terapia prowokatywna prowadzi w końcu do szczerego śmiechu. Mimo że może się wydawać, że takie metody zniechęcą pacjenta, jest wręcz przeciwnie.
Styl prowokatywny wprowadza wiele luzu i zabawy do życia rodzinnego i towarzyskiego. Śmiech z samego siebie jest wyzwalający i pozwala złapać tak pożądany dystans do własnej osoby, jednak należy bardzo uważać, aby nie przesadzić.
Dla kogo terapia prowokatywna to dobre rozwiązanie?
Terapia prowokatywna jest najbardziej pomocna w przypadku, kiedy pacjent utknął w swoich problemach i blokadach. Jeden z najbardziej znanych coachów-prowokatorów Jaap Hollander twierdził, że tylko boczne ścieżki mogą zaprowadzić klienta do celu. Dlaczego? Ponieważ na główniej ułożył on zasieki.
“Wariackie” pomysły terapeuty skłaniają klienta do tego, aby pomyślał, że jego własne rozwiązania problemów wcale nie są takie złe. Tym samym bariery, którymi się obudował (lub obudowywał przez lata) pryskają.
Warto pamiętać, że terapeuta prowokatywny nie rozwiąże wszystkich problemów. To pacjent sam szuka takich dróg, które pozwolą mu żyć bardziej komfortowo. Wyzwalaczem pozytywnych zachowań jest w terapii prowokatywnej śmiech, drwina, ironia, wyważone szyderstwo.
Bibliografia:
Farelly F., Brandsma J. Terapia prowokatywna, Metamorfoza, 2016,
https://zwierciadlo.pl/psychologia/250276,1,obsmiej-to—na-czym-polega-terapia-prowokatywna.read
