Tłuszcz trzewny – czyli czym jest otyłość brzuszna?

Otyłość brzuszna jest niezwykle groźną chorobą. Występuje wraz z wiekiem i dotyczy nawet 35% Polaków. W grupie wiekowej powyżej 60 roku życia jest ona prawdziwą epidemią. Mówi się o niej wówczas gdy obwód w talii jest równy lub przekroczy 88 cm u kobiet i 94 u mężczyzn. Ten typ otyłości zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, takich jak cukrzyca typu 2 czy zawał serca.

Tkanka tłuszczowa trzewna – nowy narząd w organizmie

Istnieje nowy narząd, o którym rzadko kto ma pojęcie, a który wpływa bezpośrednio na mózg. Jest to tzw. tkanka tłuszczowa trzewna. Znajdują się w niej komórki nerwowe, które pełnią rolę aspiratora toksyn i zanieczyszczeń. Tkanka trzewna kumuluje się wewnątrz organizmu każdego człowieka, czy to szczupłego, czy z nadwagą [2]. Tłuszcz trzewny, czyli brzuszny gromadzi się w obrębie brzucha. Obejmuje zarówno tłuszcz brzuszny, jak i złogi tłuszczu, które otaczają narządy wewnętrzne (np. tłuszcz nasierdziowy) [1].

Prawidłowy odsetek tłuszczu wynosi u:

KOBIET – 20-30%

MĘŻCZYZN – 12-20%

masy ciała.

E. Murawska-Ciałowicz, s. 467.

Tkanka tłuszczowa – funkcje

Tkanka tłuszczowa pełni funkcję ochronną i magazynującą. Jest ona ważnym narządem endokrynnym, który stanowi miejsce powstawania oraz scalania sygnałów, które wysyłane są z różnych tkanek. Tkanka tłuszczowa uznawana jest za największy gruczoł endokrynny (wydzielania wewnętrznego) w organizmie człowieka.

Zauważono, że większą tendencję do otyłości brzusznej mają mężczyźni niż kobiety przed menopauzą.

W przypadku otyłości rosną wskaźniki takich adipokin (hormonów tkanki tłuszczowej) jak: waspina i wizfatyna czy białko wiążące retionol 4 (RBP-4) [6].

Wartość krytyczna tłuszczu w organizmie to 25% u mężczyzn i 33% u kobiet.

Jak zbadać ilość tłuszczu trzewnego?

Jeśli chcesz zbadać ilość tłuszczu trzewnego, możesz zrobić to dwoma sposobami. Pierwszym z nich jest metoda pośrednia, polegająca na pomiarze obwodu brzucha.

O pomiarach przeczytasz w artykule: Otyłość – rodzaje, wskaźniki, normy oraz sposoby zapobiegania.

Druga z metod to metoda bezpośrednia. Polega ona za wykonaniu badań przy pomocy tomografii komputerowej lub rezonansu — CT i MRI. Metody bezpośrednie są kosztowne i wiążą się one z ekspozycją na promieniowanie.

Rodzaje tkanki tłuszczowej

Tłuszcz w organizmie podzielono na brunatny, beżowy i biały. W zależności od lokalizacji tłuszcz biały dzieli się na tłuszcz ektopowy (ang. ectopic fat),  podskórny (ang. subcutaneous fat) i trzewny (ang. visceral fat). Niektóre przykłady tłuszczu ektopowego to tłuszcz wewnątrzwątrobowy, wewnątrztrzustkowy, wewnątrzmięśniowy i wewnątrzkomórkowy. I tak tłuszcz podskórny obejmuje tłuszcz podskórny brzucha, kości udowej i pośladków. Z kolei tłuszcz trzewny z kolei dzieli się na tłuszcz nasierdziowy, zaotrzewnowy i wewnątrzotrzewnowy. Przykładowo tłuszcz wewnątrzotrzewnowy można dalej podzielić na tłuszcz okrężny, mniejszy sieciowy, większy sieciowy i krezkowy. Tłuszcz brzuszny obejmuje tłuszcz zaotrzewnowy i wewnątrzotrzewnowy (pogrubiony / niebieski) [1].

Ilość nasierdziowej tkanki tłuszczowej koreluje wprost z częstością występowania choroby wieńcowej.

[3]

Jakie zagrożenie stanowi tłuszcz trzewny?

Tłuszcz trzewny (VF, visceral fat) uwalnia wprost do krążenia wrotnego adipokiny, prozapalne cytokiny, triglicerydy, wolne kwasy tłuszczowe oraz czynniki modyfikujące krzepnięcie i fibrynolizę, czyli proces rozpuszczania zakrzepu krwi w naczyniach krwionośnych [5].

Triglicerydy zwane są także trójglicerydami i należą do tłuszczów prostych. Składają się one z glicerolu oraz kwasów tłuszczowych. Produkuje je wątroba z kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów. Nadmiar ich jest szkodliwy dla zdrowia [6].

Jak podaje Filip M. Szymański „Komórki tkanki tłuszczowej produkują takie substancje, jak wolne kwasy tłuszczowe, czynnik martwicy nowotworów α (TNF α, tumor necrosis factor α), interleukiny 6 (IL-6) i 1 (IL-1), składniki dopełniacza oraz wiele adipokin, takich jak adiponektyna, leptyna czy wisfatyna” [3], waspiny, omentyny.

Co oznacza dla nas nadmiar tkanki tłuszczowej?

Jeśli cierpimy na nadmiar tkanki tłuszczowej, będziemy mieli:

– gorsze rokowania w przypadku innych chorób,

– wyższe ryzyko zgonu (np. przy koronawirusie, chorobach serca),

– wyższe ryzyko zapadnięcia na cukrzycę typu I i II.

Czym jest paradoks otyłości?

Paradoks otyłości polega na spadku ryzyka hospitalizacji, incydentów sercowo-naczyniowych jak i samego zgonu. Wynika to po pierwsze z częstszych kontroli lekarskich, farmakoterapii. Po pierwsze niektórzy autorzy uważają, że jest to kwestia niedoskonałości wskaźnika BMI. A po drugie istnieją badania [4] sugerujące, że to rozmieszczenie tkanki tłuszczowej wpływa na powyższe incydenty.

1 g tłuszczu odpowiada 9 cal, podczas gdy 1 g węglowodanów lub białek odpowiada 4 cal

[2, s. 21.]

Tkanka tłuszczowa a zachcianki żywieniowe

Tkanka tłuszczowa ma zdolność transformacji do takiego stopnia, że nasz smak, a także nawyki żywieniowe ulegają zmianie. Powodem jest wysyłanie sprzecznych informacji do mózgu, czego konsekwencją jest zwiększone łaknienie, pomimo że głód jako taki zostaje zaspokojony. Jak piszą dr Michael Brack i Dr Arnaud Cocaul „nasze preferencje żywieniowe mogą koncentrować się głównie na słodkich, tłustych bądź słonych smakach…, w zależności od tzw. zachcianek bakterii” [2].

Otyłość brzuszna a mikrobiom

Mikrobiom to bakterie, które zasiedlają nasz przewód pokarmowy. Mówi się, że jelita to drugi mózg. W ludzkim jelicie żyje około 1,5 kg bakterii, około tysiąca gatunków, które regulują procesy trawienne, ale także mogą być patogenami. To od diety zależy, czy w naszych jelitach jest więcej „dobrych bakterii”.

O florę jelitową powinniśmy dbać już na etapie niemowlęctwa, dlatego że zakłada się, że mikrobiom programuje organizm dziecka oraz stan jego późniejszego stanu zdrowia. To od mikrobiomu zależy rozwój chorób metabolicznych, przewlekłych, autoimmunologicznych, stanów zapalnych, chorób naczyniowo-sercowych, czy wreszcie otyłości, cukrzycy typu I i II i nowotworów.

Otyłość brzuszna a oś jelito-mózg

Kluczową rolę w zrozumieniu mechanizmów, za pomocą których produkty drobnoustrojowe w jelitach komunikują się z mózgiem za pośrednictwem osi jelito-mózg i zapewniają ważne możliwości badania mleka matki, ekologii drobnoustrojów i zachowania niemowląt odegrały modele zwierzęce [9].

Na poniższym rysunku przedstawiono ścieżki osi jelito-mózg, za pomocą których mikrobiota jelitowa może wpływać na neurobiologię, a następnie na zachowanie dziecka. Według naukowców bakterie (niebieskie pręciki i oliwkowo-zielone kółka) mogą wytwarzać neuroprzekaźniki (żółte kółka) lub wydobywać je ze światła jelita. 

Mikroflora jelitowa wpływa na zachowania społeczne?

Neuroprzekaźniki mogą wtedy wchodzić w interakcje z komórkami nerwu błędnego, lub mogą być uwalniane do krążenia wrotnego i prawdopodobnie wchodzić w interakcje z innymi komórkami nerwowymi. Mikrobiota jelitowa może indukować aktywację komórek odpornościowych (czerwone kółka) lub uwalnianie hormonów (fioletowe kółka). Gatunki bakterii mogą również konkurencyjnie hamować inne gatunki, skutecznie selekcjonując metabolity, które mogą być wytwarzane w jelitach [9].

Reasumując, badania wykazały, że struktura zbiorowiska mikroflory jelitowej wpływa na zachowanie gospodarza [13]. Kolonizacja dorosłych gryzoni jednym lub dwoma szczepami Bifidobacterium spp. lub Bacteroidesspp. może poprawić fenotyp behawioralny, w tym częściową poprawę zachowań społecznych, zmniejszenie lęku i zmniejszenie zachowań stereotypowych [9, 10, 11, 12].

Dokonaj pomiaru obwodu pasa!

1. Na wysokości pępka zmierz obwód miarą krawiecką
2. Gdy jesteś kobietą – twój obwód powinien mieć mniej niż 88 cm (za wyjątkiem ciąży)
3. Jeśli jesteś mężczyzną – twój obwód powinien mieć mniej niż 102 cm.

Jeśli jest inaczej, twój narząd adipocytowy ma nadwagę [2].

Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko chorób układu krążenia!

---

Literatura:

• [1] Naudi A.M., Matin S., Why Do Men Accumulate Abdominal Visceral Fat?  https://doi.org/10.3389/fphys.2019.01486
• [2] Brack M., Cocaul A., Otyłość brzuszna ukryty zabójca. Przywróć pełną sprawność mózgu i jelit w 4 tygodnie, Białystok 2018
• [3] Szymański F.M., Nasierdziowa tkanka tłuszczowa w patogenezie chorób układu sercowo-naczyniowego — czy warto traktować ją jako czynnik ryzyka i dążyć do modyfikacji jej ilości?, Choroby Serca i Naczyń 2015, 12 (4), 199–204
• [4] Coutinho T, Goel K, Corrêa de Sá D, Carter RE i wsp., Combining body mass index with measures of central obesity in the assessment of mortality in subjects with coronary disease: role of “normal weight central obesity”. J Am Coll Cardiol. 2013 Feb 5;61(5):553-60. doi: 10.1016/j.jacc.2012.10.035. Erratum in: J Am Coll Cardiol. 2013 Jul 16;62(3):261. PMID: 23369419.
• [5] Miazgowski T., B. Krzyżanowska-Świniarska, B. Wolanin- Prost, M. Sołtysiak, Prospektywna ocena tłuszczu trzewnego u chorych z cukrzycą typu 2 metodą densytometryczną przy użyciu nowej aplikacji CoreScan, https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/view/36784/34124, dostęp: 23.06.2021.
• [6] https://www.wapteka.pl/blog/artykul/triglicerydy-inaczej-trojglicerydy-stezenie-triglicerydow-we-krwi, dostęp: 23.06.2021.
• [7] Olszanecka-Glinianowicz M., P. Kocełak, B. Orlik, G. Handzik, Ł. Juszczyk, Nowe adipokiny- korzystne czy niekorzystne w aspekcie patogenezy insulinoodporności, Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat. Tom 5, nr 4 (2009)
• [8] Murawska-Ciałowicz E., Tkanka tłuszczowa – charakterystyka morfologiczna i biochemiczna różnych depozytów, Postepy Hig Med Dosw (online), 2017; 71: 466-484
• [9] Cary R. Allen-Blevins, David A. Sela, Katie Hinde, Milk bioactives may manipulate microbes to mediate parent–offspring conflict, Evolution, Medicine, and Public Health, Volume 2015, Issue 1, 2015, Pages 106–121, https://doi.org/10.1093/emph/eov007, [licencja CC]
• [10] McKernan DP,  Fitzgerald P,  Dinan TG, et al. The probiotic Bifidobacterium infantis 35624 displays visceral antinociceptive effects in the rat, Neurogastroenterol Motil, 2010, vol. 22 (pg. 1029-35)
• [11] Desbonnet L,  Garrett L,  Clarke G, et al. Effects of the probiotic Bifidobacterium infantis in the maternal separation model of depression, Neuroscience, 2010, vol. 170 (pg. 1179-88)
• [12] Hsiao EY,  McBride SW,  Hsien S, et al. Microbiota modulate behavioral and physiological abnormalities associated with neurodevelopmental disorders, Cell, 2013, vol. 155 (pg. 1451-63)
• [13] Alcock J,  Maley CC,  Aktipis CA. Is eating behavior manipulated by the gastrointestinal microbiota? Evolutionary pressures and potential mechanisms, BioEssays, 2014, vol. 36 (pg. 940-9)