Jak zapobiegać otyłości brzusznej?

Otyłość brzuszna (wisceralna) to czynnik ryzyka wystąpienia takich chorób jak cukrzyca, dyslipidemia, niewydolność krążenia, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, choroby kostno-stawowe czy nowotwory złośliwe. Czy wiesz jak zapobiegać otyłości brzusznej?

W niniejszym artykule dowiesz się między innymi:

1. Czym jest otyłość brzuszna?
2. Otyłość brzuszna a zespół metaboliczny
3. Pomiary otyłości brzusznej
4. Otyłość brzuszna – normy
5. Czy otyłość wiąże się z niedoborem witamin?
6. Otyłość brzuszna a styl życia
7. Leczenie otyłości brzusznej
8. A może dieta?
9. Otyłość brzuszna – od czego zacząć?

Czym jest otyłość brzuszna?

Otyłość brzuszna zwana otyłością wisceralną lub trzewną to taka otyłość, w przypadku której tłuszcz trzewny gromadzi się w obrębie brzucha. Jest ona zwana także otyłością typu jabłko.

Otyłość brzuszna może wynikać ze wzrostu depozytu tłuszczu trzewnego, który, wypychając muskulaturę brzuszną, powoduje wzrost obwodu talii. Ponadto wraz ze wzrostem depozytu tłuszczu trzewnego tendencję wzrostową ma także depozyt brzusznego tłuszczu podskórnego [5].

Otyłość brzuszna a zespół metaboliczny

Otyłość wisceralna jest składową zespołu metabolicznego (MetS). Wiesz, że zespół metaboliczny wiąże się z wystąpieniem wielu czynników ze sobą powiązanych, a których współwystępowanie powiązane jest z ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, zwiększoną skłonnością do cukrzycy typu II oraz miażdżycy? [8].

Zespół metaboliczny (przynajmniej trzy parametry):

– obwód talii powyżej 102 cm u mężczyzn oraz 88 cm u kobiet;

– stężenie trójglicerydów w surowicy krwi ponad 150,0 mg/dl;

– stężenie cholesterolu frakcji HDL w surowicy krwi poniżej 40 mg/dl u mężczyzn, a u kobiet poniżej 50 mg/dl;

– ciśnienie tętnicze powyżej 130/85 mm Hg;

– stężenie glukozy na czczo powyżej 100,0 mg/dl.

Z najnowszych badań wynika, że zespół metaboliczny dotyczy około 20% dorosłej populacji, czyli około 5,8 miliona mieszkańców Polski, częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Na świecie zespół metaboliczny dotyczy nawet 33% populacji Stanów Zjednoczonych, 27% populacji Chin, w Europie zawiera się pomiędzy ok. 15% (Francja) do około 34% populacji (Włochy, Finlandia). 

[6]

Pomiary otyłości brzusznej

Jakie powinieneś zrobić badania, aby stwierdzić u siebie otyłość brzuszną?

• Wskaźnik WHR – kryterium obwodu talia – biodra,
• Pomiary antropometryczne – pomiar grubości fałdu skórnego, przy pomocy fałdomierza, który nakładany jest pod kątem prostym w stosunku do wyznaczonego punktu. Wyniki podaje się w milimetrach po około 2 sekundach. Ponieważ wyniki mogą się różnić, bierze się pod uwagę dwa pomiary i z nich wyznacza średnią, lub trzy pomiary i oblicza się medianę [7],
• bioimpedancja elektryczna ciała – analiza składu ciała,
• Wskaźnik BMI.

Czy wiesz, że?

W latach 90. XX wieku obliczano wskaźnik WHtR, czyli stosunek obwodu talii do wysokości ciała. Służył on określeniu ryzyka otyłości brzusznej oraz zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy i chorób układu krążenia. Wskaźnik WHtR oblicza się w następujący sposób. Zmierz obwód talii w centymetrach i podziel przez wysokość ciała, również wyrażoną w centymetrach. Jeśli wartość wynosi więcej lub jest równa 0,5, wówczas można mówić o otyłości brzusznej i zwiększonym ryzyku wystąpienia cukrzycy lub chorób układu krążenia.

Na każdy wzrost BMI rzędu 5 kg/m² umieralność na:
– choroby naczyń rośnie o 40%,
– na cukrzycę o 120%,
– na choroby nerek i wątroby o 60-80%,
– o 10% na choroby nowotworowe,
– o 20% na choroby układu oddechowego.

[9]

Otyłość brzuszna – normy

Istnieją różne kryteria otyłości brzusznej,  mierzonej jako obwód talii.

	WHR	IDF	NCEP-ATPIII
Kobieta	0,85	80 cm	88 cm
Mężczyzna	0,90	94 cm (obwód talii)	102 cm

Czy otyłość wiąże się z niedoborem witamin?

Jak się okazuje, z badań opublikowanych w 2013 roku [1] u pacjentów z otyłością przed i po zabiegu operacyjnym metodą chirurgii bariatrycznej zaobserwowano niskie stężenie witaminy D we krwi. Wysunięto więc wniosek, że osoby otyłe cierpią na znaczne niedobory witaminy D. Jak wskazują badania im więcej komórek tłuszczowych, tym więcej witaminy D jest magazynowana w nich, a tym mniej jej jest w obiegu krwi. Zatem, jeśli nasze BMI wzrośnie o 10%, wówczas poziom witaminy D spadnie o 4,2% [3]. W związku z tym zadbaj o witaminę D, a jej poziom możesz sprawdzić, wykonując badanie krwi. Koszt badania wynosi od około 40-50 zł wzwyż i zależy od punktu medycznego i regionu, w którym mieszkasz.

Otyłość brzuszna a styl życia

Otyłość brzuszna (wisceralna) wiąże się przede wszystkim z niewłaściwymi zwyczajami żywieniowymi, brakiem ruchu, siedzącym trybem życia. Dlatego to styl życia, jaki prowadzimy, jest istotnym wyznacznikiem naszego zdrowia. Jeśli lubimy pizzę, kebaba, a po nich słodką coca-colę, to niestety, ale nasz organizm nie ma innego wyboru, jak magazynowanie przemienionego cukru w tłuszcze.

Niewłaściwe odżywianie to:

• nieregularne posiłki,
• brak owoców i warzyw w diecie,
• rzadkie spożywanie ryb,
• jedzenie słodyczy,
• używki (cukier też uzależnia!),
• konsumpcja przetworzonych produktów,
• spożywanie soli i cukru w dużych ilościach.  

Otyłość brzuszna – czego nie robić?

Z badań wynika, że:

„Prawie 70% badanych nie zwracało uwagi na regularność i wielkość spożywanych posiłków, natomiast 35% nie stosowało 2-godzinnej przerwy między wieczornym posiłkiem a snem. Podobny odsetek (37%) nie uwzględniał w codziennej diecie warzyw i owoców oraz jadał ryby rzadziej niż raz w tygodniu (36%). Jedna na 10 osób nie spożywała produktów i przetworów mlecznych w ogóle lub robiła to rzadko. Aż 75% spożywało słodycze przynajmniej 3 razy w tygodniu. Spożywanie posiłków w porze nocnej zadeklarowało 40% badanych. Aż 80% badanych nie wykonywało regularnie żadnych ćwiczeń fizycznych. Nie stwierdzono istotnych zależności między BMI a piciem kawy, herbaty, stosowaniem środków pobudzających i nasennych” [2].

O właściwych nawykach żywieniowych przeczytasz w artykule: Otyłe dzieci – jak wygląda sytuacja epidemiologiczna?

Leczenie otyłości brzusznej

Leczenie każdego rodzaju otyłości wiąże się ze zmniejszeniem bilansu energetycznego w posiłkach w ciągu dnia. Jednak można to uzyskać wyłącznie, dzięki wprowadzeniu odpowiednio zbilansowanej diety. Bilans energetyczny wyliczany jest indywidualnie. Leczeniem otyłości brzusznej zajmują się lekarze, których wspomagają dietetycy, fizjoterapeuci oraz chirurdzy bariatrzy. Warto skorzystać z pomocy psychologicznej, gdyż wiele problemów zaczyna się w głowie. Często bowiem zajadamy stres, problemy osobiste lub rodzinne czy porażki.  

Warto dodać, że istnieją odpowiednie lekarstwa hamujące wchłanianie tłuszczów, i wspomagające walkę z otyłością wisceralną, jak np. Xenical (Orlistat) ograniczający kaloryczność diety o ok. 30%, czy też Mysimba, której działanie a ośrodkowy układ nerwowy wpływa na ośrodek głodu i sytości. Jeszcze innym lekiem jest Saxenda, która zmniejsza apetyt i redukuje masę ciała.

A może dieta?

Istnieje wiele diet stosowanych w leczeniu otyłości. Naukowcy, badając osoby z nadwagą i otyłością brzuszną (wisceralną), stwierdzili, że szczególnie przed zabiegami bariatrycznymi, należy zastosować jedną z poniższych diet:

• bardzo niskoenergetyczną (VLCD). Dostarcza ona dziennie od 200 do 800 kcal na dobę,
• wysokobiałkową,
• niskowęglowodanową,
• bardzo niskotłuszczową, wzbogaconą w witaminy i mikroelementy, oraz niezbędne kwasy tłuszczowe.

Przede wszystkim głównym celem diet jest wytworzenie stanu ketozy w organizmie, która hamuje odczuwanie głodu.

Otyłość brzuszna – od czego zacząć?

Otyłość jest chorobą, co oznacza, że należy podejść do niej w sposób poważny, wyznaczając sobie cel. W związku z tym pierwsza i najważniejsza zasada – dieta. Jednak sprawdźmy, jak oblicza się indywidualne zapotrzebowanie energetyczne pacjenta.

1. Wyznacz indywidualne zapotrzebowanie energetyczne

gdzie:

BMR oblicza się następująco:

• U mężczyzn = 11,6 × masa ciała (kg) + 879 kcal
• U kobiet = 8,7 × masa ciała (kg) + 826 kcal

Przykład 1.
Ważysz 70 kg, jesteś kobietą. 8,7 × 70 kg + 826 kcal= 1435 kcal.
Przykład 2.
Ważysz 120 kg, jesteś mężczyzną. 11,6 × 120 kg + 879 kcal= 2271 kcal

I teraz kolejne obliczenia:

Przykład 1. W przypadku kobiety BMR było równe 1435 kcal, jeśli przyjmiemy, że ma ona siedzący tryb życia, przemnażamy wynik przez 1,3. Następnie otrzymujemy 1865,5 kcal. To jest nasze indywidualne zapotrzebowanie energetyczne na dzień.

Przykład 2. W przypadku mężczyzny BMR wynosiło 2271 kcal. Przyjmując podobnie siedzący tryb życia, także mnożymy przez 1,3. Jak się okazuje, nasze indywidualne zapotrzebowanie energetyczne na dzień wynosiłoby w tym przypadku 2952,3 kcal.

Następnie od tych wyników odlicz 600 kcal. Dieta w przypadku kobiety powinna mieć wartość kaloryczną 1265,5 kcal, zaś w przypadku mężczyzny – 2352,3 kcal.

Tyle możesz dziennie zjeść, by tygodniowo schudnąć najpierw około 1 kg w pierwszym miesiącu i o około 0,5 kg w kolejnych miesiącach. W związku z tym będzie stanowiło to obniżenie wydatku energetycznego dziennego o około 600 kcal. Dlatego, jak już zredukujesz wagę o 10% masy wyjściowej, a twoja masa ciała się zatrzyma, musisz wyliczyć ponownie zapotrzebowanie energetyczne oraz deficyt kaloryczny do wagi aktualnej.

2. RUCH to zdrowie!

Tobie też trudno zacząć ćwiczyć? To pierwsza przeszkoda, z jaką mamy do czynienia w przypadku nadwagi i otyłości. Przede wszystkim otyłość brzuszna (wisceralna) wymaga aktywności fizycznej. Jeśli nie miała/-eś do tej pory ruchu, na początku niech będzie to zwykły spacer, aby organizm się przyzwyczaił. Warto następnie dodać bieżnię, rowerek czy pływanie. Następnie zwiększ tempo, ze spaceru w marsz. Jeśli nasza otyłość jest spora, nie rzucajmy się od razu na wielogodzinne treningi. Po pierwsze nie damy rady, po drugie się zniechęcimy.

Zacznij zatem ćwiczenia nawet od 10 minut dziennie, stopniowo wydłużając go do godziny, trzy razy w tygodniu. Na spacer jednak warto iść codziennie. Jednak możesz być pewna/pewien, że po kilku dniach twój organizm przyzwyczai się do ruchu oraz systematycznych ćwiczeń. Podsumowując, tylko ruch, regularne posiłki, regularny trening oraz zbilansowana dieta pomogą ci pozbyć się otyłości brzusznej.

3. Załóż dzienniczek

Może lubisz pisać pamiętniki, dzienniki lub też inne notatki? Jeśli nie, to warto wyrobić sobie taki nawyk. Po pierwsze, pisanie dziennika będzie dla ciebie dokumentacją twojego stylu życia. W związku z tym będziesz w stanie monitorować, ile masz ruchu, ile jesz, co jesz. Zapisuj więc sobie składniki, posiłki i wszystko, co jesz i robisz danego dnia. Dlatego rób listy produktów dozwolonych podczas odchudzania. Po drugie sprawdź, czy nie podjadasz? Każdego dnia na wieczór, jeśli nie zjesz słodkiego, nie wypijesz ulubionego słodkiego napoju, albo kalorycznych, sztucznych produktów zapisz sobie w dzienniku: Dziś jadłam zdrowo! Na koniec każdego tygodnia zważ się i zmierz obwód talii i bioder.

A w kolejnym artykule dowiesz się więcej na temat najskuteczniejszych diet w przypadku otyłości brzusznej.

---

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat otyłości i jej wskaźników lub otyłości brzusznej zapraszam do wcześniejszych artykułów.

Otyłość – rodzaje, wskaźniki, normy oraz sposoby zapobiegania

Otyłe dzieci – jak wygląda sytuacja epidemiologiczna?

Tłuszcz trzewny – czyli czym jest otyłość brzuszna?

---

Literatura:

• [1] P. Klimczak, J. Jankiewicz-Wika, J. Komorowski, H. Stępień, Witamina D we krwi u otyłych chorych leczonych restrykcyjną metodą chirurgii bariatrycznej, Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2013;9(4), s. 139-145.
• [2] K. Lau, K. Piórkowska, U. Marcinkowska, J. Jośko-Ochojska, Wybrane aspekty stylu życia osób z nadmierną masą ciała rozpoczynających leczenie nadwagi i otyłości, Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2013;9(4), s. 153-157.
• [3] https://www.pharmanord.pl/news/osoby-z-nadwaga-cierpia-na-niedobor-witaminy-d, dostęp: 24.06.2021.
• [4] M. Olszanecka-Glinianowicz, Rola diety bardzo niskokalorycznej (VLCD) w leczeniu otyłości, Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2012;8(4), s. 109-113.
• [5] A. Milewicz, Fenotypy otyłości a skład masy ciała i profil metaboliczny, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 1, s. 15–19.
• [6] P. Kalinowski, M. Mianowana. Zespół Metaboliczny cz. II: Epidemiologia zespołu metabolicznego w Polsce i na świecie = Zespół Metaboliczny cz. II: Epidemiologia zespołu metabolicznego w Polsce i na świecie. Dziennik Edukacji, Zdrowia i Sportu. 2016; 6(4): 466 – 480 .  DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.50681
• [7] A. Brończyk-Puzoń, A. Koszowska, J. Bieniek, Podstawowe pomiary antropometryczne i pochodne wskaźniki w poradnictwie dietetycznym — część pierwsza, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2018, 8(3), s. 219.
• [8] M. Kramkowska, K. Czyżewska, Zespół metaboliczny — historia, definicje, kontrowersje, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 1, s. 6 —15.
• [9] W.B. Szostak, D. Szostak-Węgierek, L. Kłosiewicz-Latoszek, Konsekwencje zdrowotne otyłości, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 9, 2011, s. 779.