Jad pszczeli leczy czy zabija?

Jad pszczeli powstaje wskutek połączenia się w zbiorniczku jadowym wydzielin dwóch gruczołów jadowych: zasadowego i kwaśnego, znajdujących się na odwłoku pszczoły. Jest to bezbarwna kwaśna ciecz o słabym, charakterystycznym zapachu. Składa się w większości z aminokwasów i frakcji białkowych charakteryzujących się silnym biologicznym działaniem na organizmy żywe. Ilość jadu w zbiorniku jadowym oraz jego skład chemiczny mogą się zmieniać wraz z wiekiem pszczoły oraz porą roku. Dorosła pszczoła posiada w swoim zbiorniku jadowym około 0,3mg płynnego jadu.

Aparat żądłowy złożony z dwóch części znajduje się na samym końcu odwłoka: żądło oraz część gruczołowa, która produkuje jad. W celach obronnych pszczoła za pomocą żądła umieszczonego na odwłoku wstrzykuje jad w ciało przeciwnika. Nie jest on wykorzystywany tylko przeciw człowiekowi, ale również przeciw zwierzętom. Chcąc się uwolnić, wyrywa sobie żądło i kaleczy odwłok, a rana ta jest dla niej śmiertelna. Jednakże, jeżeli użądli osę lub inną pszczołę może bez problemu wyciągnąć żądło i lecieć dalej.

Wykorzystanie jadu pszczelego

Najlepszym jednak sposobem, aby nie zaszkodzić pszczole jest żądlenie przez specjalną stalową, miedzianą lub metalową siateczkę, która uniemożliwia pozostawienia żądła. Jest on jednym z cennych produktów pszczelich wykorzystywanym w Polsce w bardzo małym stopniu. Terapia jadowa nosi nazwę apitoksynoterapia. Jako środek leczniczy i przeciwbólowy był stosowany od tysiącleci, a medycyna ludowa traktowała go jako skuteczny środek leczniczy w różnych postaciach reumatyzmu. Nadal jest używany przy schorzeniach z grupy chorób reumatoidalnych oraz chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawów. Stosuje się go do leczenia stwardnienia rozsianego. Podawany jest pacjentom w określone miejsca ciała. Ze względu na reagowanie ludzkiego organizmu z jadem pszczelim uważa się, że niektóre jego składniki mają tendencję do zrównoważonego wpływania na autoregulację naszego organizmu.

• 

Tabela: Oddziaływanie składników jadu pszczelego

Składnik jadu pszczelego	Oddziaływanie na organizm
melittyna	silne właściwości rozpuszczające, powoduje obniżenie ciśnienia krwi;
apamina	silne działanie pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy człowieka, wzmaga wydzielanie adrenaliny, wywołuje skurcze naczyń krwionośnych,  podnosi ciśnieni krwi;
histamina	wspomaga przekazywanie bodźców nerwowych, rozszerza naczynia włosowate, obniża ciśnienie krwi;
serotonina	bierze udział w procesie krzepnięcia krwi;
dopamina	działa wzmacniająco na siłę skurczową serca, podnosi ciśnienie krwi;
noradrenalina	wspomaga przekazywanie bodźców nerwowych, razem z adrenaliną przyspieszają akcję serca, rozszerza naczynia wieńcowate zaopatrujące serce;

Apitoksynoterapia, czyli leczenie jadem pszczelim

Jad pszczeli wpływa pozytywnie na działanie żołądka i jelit, dodatkowo wspomaga krążenie krwi w organizmie. Jad pszczeli posiada także działanie przeciwzapalne, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu chorób reumatycznych, źle gojących się ran, atopowego zapalenia skóry oraz zapalenia nerwów, czy też alergii.

Jad pszczeli stosowany w leczeniu miażdżycy obniża krzepliwość krwi, a także obniża ciśnienie tętnicze. Pomaga w leczeniu paradontozy.

Przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu jadu pszczelego w leczeniu należy pamiętać, że jest to środek silnie i szybko działający, a u osób nadwrażliwych działający gwałtownie, prowadzący nawet do stanu zagrożenia życia.

Dlatego istnieją przeciwwskazania do stosowania go w niektórych przypadkach m.in.: uczulenia na jad, choroby psychiczne, zaawansowane choroby serca, cukrzyca, choroby krwi, ostre choroby zakaźne, nowotwory złośliwe, dzieci do lat 5 i dorośli powyżej 70 roku życia, ciąża.

Jad pszczeli stanowi dla człowieka wielką szansę, ale i zagrożenie.

Jad pszczeli może być stosowany tylko pod nadzorem doświadczonego lekarza, ponieważ niewłaściwe jego zastosowanie może mieć fatalne skutki.

Reakcja na użądlenie owada zależy od ilości wprowadzonego jadu, miejsca wkłucia oraz indywidualnej wrażliwości.

Aby ograniczyć skutki użądlenia przez pszczołę, bardzo ważne jest umiejętne usunięcie żądła możliwie szybko. Należy zastosować: wapno, leki przeciwhistaminowe, sól kuchenną na język, okłady z cebuli.

Szczególną sytuację stwarza użądlenie w okolice głowy, szyi, język, krtań. Konieczny jest wtedy jak najszybszy kontakt z lekarzem.

Bibliografia:

1. Michalski Cz., Czy to jeszcze jedno lecznicze działanie jadu pszczelego? Pszczelarstwo 09/2010, 27;
2. Rybak M., Jad pszczeli – cenny produkt (część 1), Pszczelarstwo 08/2010, 5-7;
3. Rybak M., Jad pszczeli – cenny produkt (część 2), Pszczelarstwo 09/2010, 4-7;
4. Suchcicki Cz., Czyżby nowa właściwość jadu pszczelego? Pszczelarstwo 09/2010, 22;
5. Szmigielski J., Apitoksynoterapia refleksoryczna a udary, Pasieka 2/2011 (46), 36-37;
6. Szmigielski J., Apitoksynoterapia refleksoryczna w praktyce pszczelarskiej, Pasieka 1/2011 (45), 34-35;
7. Wilde J., Prabucki J. (red.), Hodowla pszczół, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2009, s. 59-76
8. Wyzner K., Produkty pszczele w profilaktyce i leczeniu, Pszczelarstwo 04/2012,11-12;