Astygmatyzm to problem związany z narządem wzroku, który objawia się zniekształceniem widzenia. Jest to wada rogówki polegająca na jej niesymetryczności. W prawidłowo funkcjonującym oku człowieka otrzymywany na siatkówce obraz nie zakrzywia perspektywy w czego efekcie widziany obraz jest ostry i wyraźny. W oku chorym wyraźnie widać, że promień krzywizny nie układa się regularnie. Astygmatyzm powoduje, że niektóre promienie świetlne nie są skupiane w odpowiednim miejscu na siatkówce, co prowadzi do rozmycia i zniekształcenia obrazu, a rogówka przybiera kształt stożka.
Objawy astygmatyzmu – astygmatyzm nieregularny i inne wady wzroku
Wszelkie wady wzroku wynikają z uszkodzenia rogówki oka poprzez zmianę krzywizny rogówki. Załamywanie promieni świetlnych na siatkówce prowadzi do dyskomfortu, który może, powodować bóle głowy, bóle oczu, problemy z widzeniem w ciemności, trudności w czytaniu lub przyglądaniu się drobnym szczegółom, a także zniekształcenie obrazów, np. linii prostych, które wydają się być krzywe.
Niedoleczony astygmatyzm oka lub brak diagnozy astygmatyzmu może prowadzić do wystąpienia objawów astenopijnych, które są związane z pracą wzrokową i powodują uczucie zmęczenia oczu. Objawy astygmatyzmu obejmują: nieostry obraz widzianych przedmiotów z bliska i daleka, widzenie z mgłą, napięcie i bóle gałek ocznych, widzenie gwiazd jako plamki, swędzenie, pieczenie i łzawienie oczu, przekrzywianie głowy, mrużenie oczu, zmęczenie oczu podczas wysiłku wzrokowego, szybkie zmęczenie przy czytaniu, mylenie liter, trudności z koncentracją, zaburzenia poczucia przestrzeni oraz widzenie linii prostych jako krzywych. W przypadku astygmatyzmu konieczne jest leczenie, które może obejmować noszenie okularów lub soczewek korekcyjnych, a także chirurgię refrakcyjną, aby poprawić ostrość widzenia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów astygmatyzmu, ważne jest skontaktowanie się z lekarzem okulistą, aby ustalić odpowiednie leczenie i uniknąć poważniejszych problemów związanych z widzeniem.
Rodzaje astygmatyzmu
Astygmatyzm regularny występuje w większości przypadków i charakteryzuje się tym, że przekroje układu optycznego oka, w których moc optyczna jest najmniejsza i największa, są ustawione prostopadle do siebie. W wyniku tego różnica w mocy refrakcyjnej między dwoma przekrojami głównymi, które tworzą kąt prosty, określa wielkość astygmatyzmu.
Astygmatyzm regularny może przybierać trzy formy. Pierwszą wadę wzroku obejmuje astygmatyzm regularny prosty (zgodny z regułą), w którym rogówka jest bardziej stroma w przekroju pionowym niż poziomym, co skutkuje większym załamaniem światła w płaszczyźnie pionowej. Druga forma to astygmatyzm regularny odwrotny (przeciwny do reguły), który występuje, gdy silniejsze załamywanie światła występuje w w płaszczyźnie poziomej. Trzecia forma to astygmatyzm regularny skośny, który występuje, gdy oś mieści się pomiędzy astygmatyzmem regularnym prostym a astygmatyzmem odwrotnym.
Astygmatyzm można podzielić również ze względu na położenie ognisk w przekrojach głównych. Wyróżnia się pięć rodzajów astygmatyzmu: astygmatyzm krótkowzroczny zwykły, astygmatyzm krótkowzroczny złożony, astygmatyzm nadwzroczny zwykły, astygmatyzm nadwzroczny złożony oraz astygmatyzm mieszany. Astygmatyzm krótkowzroczny zwykły występuje, gdy jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie przed nią. Natomiast astygmatyzm krótkowzroczny złożony występuje, gdy obydwa ogniska leżą przed siatkówką. Astygmatyzm nadwzroczny zwykły występuje, gdy jedno z ognisk leży na siatkówce, a drugie za nią, natomiast astygmatyzm nadwzroczny złożony występuje, gdy obydwa ogniska leżą za siatkówką. Wreszcie astygmatyzm mieszany występuje, gdy jedno z ognisk leży przed siatkówką, a drugie za nią.
Astygmatyzm można podzielić na trzy rodzaje: rogówkowy, soczewkowy i mieszany. Astygmatyzm rogówkowy jest najczęściej występującą formą wady wzroku, a szacuje się, że stanowi około 98% przypadków. Polega on na nieprawidłowym kształcie rogówki nieregularnym kształtem rogówki, która przypomina piłkę do rugby. Astygmatyzm soczewkowy jest rzadszy i związany z nieprawidłowościami w soczewce oka. Astygmatyzm mieszany natomiast wynika z nieprawidłowej budowy zarówno rogówki, jak i soczewki.
Co może być przyczynami astygmatyzmu?
Nie jest dokładnie znana przyczyna astygmatyzmu, ale wiadomo, że jest to choroba dziedziczna, która występuje, gdy powierzchnia oka (rogówka) lub soczewka oka tuż za nią nie ma regularnego kształtu i przypomina piłkę do rugby. Taka nierówna powierzchnia powoduje rozproszenie światła wpadającego do oka, co uniemożliwia ostre skupienie obrazu na siatkówce, prowadząc do rozmytego widzenia. Urazy oka mogą również spowodować astygmatyzm nieregularny, który charakteryzuje się większą liczbą ogniskowych. Przyczyną astygmatyzmu może być również stożek rogówki, który powoduje znacznie silniejszy astygmatyzm i może wymagać specjalnych soczewek kontaktowych lub zabiegu chirurgicznego. Jednak stożek rogówki występuje rzadziej niż astygmatyzm wynikający z nierównomiernego kształtu rogówki lub soczewki.
Jak widzi astygmatyk? Sprawdź czy masz astygmatyzm
Osoby z astygmatyzmem mają problemy z widzeniem ostrego obrazu, ponieważ obiekty są zamglone, a kontury rozmyte. Linie proste mogą wydawać się zakrzywione, a obraz może być zamglony zarówno z daleka, jak i z bliska. Astygmatyzm może również powodować trudności w postrzeganiu płaszczyzn i utrudniać wyczucie przestrzeni. W przypadku, gdy astygmatyzm występuje razem z innymi wadami wzroku, co jest dość powszechne, właściwa diagnoza wymaga konsultacji z lekarzem specjalistą i wykonania odpowiednich badań.
Diagnostyka astygmatyzmu
Astygmatyzm często występuje razem z innymi wadami wzroku, takimi jak nadwzroczność lub krótkowzroczność, co utrudnia jego diagnozowanie. Najlepiej udać się na konsultację do okulisty lub optometrysty, który przeprowadzi specjalistyczne badania w celu zdiagnozowania choroby. Istnieją trzy metody określające astygmatyzm: keratoskop, oftalmometr Jawala i wideokeratografia komputerowa, która jest najdokładniejsza. Wszystkie te metody są bezbolesne i polegają na obserwacji oka przez okulistę przy użyciu różnych narzędzi. Keratoskop to narzędzie stworzone przez portugalskiego okulistę A. Placido, który składa się z krążka z białymi i czarnymi okręgami, a lekarz podczas badania obserwuje kształt odbić okręgów na rogówce. Oftalmometr Jawala bada stopień i oś astygmatyzmu oka. Natomiast wideokeratografia komputerowa wykorzystuje obraz krążka Placido rzuconego na powierzchnię rogówki, który jest rejestrowany przez kamerkę, przesyłany do komputera i analizowany, co umożliwia stworzenie mapy rogówki i przekroju powierzchni rogówki.
Astygmatyzm – wybrać okulary czy soczewki kontaktowe?
Najczęstszą formą korekcji astygmatyzmu jest stosowanie soczewek torycznych (soczewek cylindrycznych), które posiadają różne promienie krzywizny w każdym południku, co zapewnia stałą i przewidywalną orientację soczewki w oku, a tym samym lepszą ostrość widzenia. Soczewki te posiadają grubszą strefę dolną, co zapobiega rotacji soczewki w oku. W przypadku niewielkiego astygmatyzmu (do około 1 dioptrii) okulary są noszone tylko do nauki, prowadzenia samochodu, pracy przy komputerze. W większości przypadków okulary mogą być zastąpione odpowiednio dobranymi szkłami kontaktowymi (szkłami cylindrycznymi).
Istnieje szeroki wybór soczewek kontaktowych, które powinny być dobrze dobrane do indywidualnych potrzeb pacjenta po konsultacji z lekarzem okulistą. Korekcja okularowa jest najczęściej stosowaną formą korekcji wad refrakcji, takich jak krótkowzroczność. Jednak w przypadku astygmatyzmu oczu niezłożonego, stosuje się wyłącznie soczewki, a w przypadku astygmatyzmu złożonego, stosuje się korekcję sferyczną i cylindryczną. W praktyce łączna korekcja sferyczno-cylindryczna zapewniana jest przez soczewki toryczne, które są grubsze w dolnej części, co zapobiega rotacji soczewki w oku i umożliwia stałą orientację soczewki, co z kolei zapewnia lepszą ostrość widzenia. Astygmatyzm fizjologiczny, który występuje u większości ludzi, wynosi około 0,5 dioptrii.
Astygmatyzm a wiek – czy wiek powoduje astygmatyzm?
Ok. 50% noworodków ma astygmatyzm, jednak ta liczba zmniejsza się do ok. 20% do piątego roku życia dziecka ze względu na jego wzrost i rozwój. U dzieci w wieku do 4,5 roku astygmatyzm ma zwykle charakter przeciwny do reguły, podczas gdy później przeważa astygmatyzm zgodny z regułą. W wieku szkolnym (5-18 lat) rogówka jest bardziej płaska, co prowadzi do niższych wartości astygmatyzmu zgodnego z regułą i częstszą redukcję astygmatyzmu. W przedziale wiekowym 18-40 lat rogówka staje się już dość stabilna, a najczęstszą formą astygmatyzmu jest astygmatyzm zgodny z regułą. U osób powyżej 40 lat rogówka staje się bardziej stroma, zwłaszcza w przekroju horyzontalnym, co prowadzi do przesunięcia osi astygmatyzmu w kierunku przeciwnym do reguły.
Leczenie astygmatyzmu
Leczenie astygmatyzmu może obejmować noszenie okularów lub soczewek korekcyjnych, a także chirurgię refrakcyjną, taką jak LASIK, która pomaga wyrównać skupienie promieni świetlnych na siatkówce. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem okulistą, który może pomóc wybrać odpowiednie leczenie, dostosowane do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjenta.
W leczeniu astygmatyzmu stosuje się różne metody, a jedną z nich są metody laserowe. Najczęściej stosowanymi procedurami chirurgii refrakcyjnej są PRK i LASIK. W przypadku procedury LASIK, która jest dwuetapowa, rogówka zostaje wymodelowana tak, aby mogła właściwie skupiać obraz na siatkówce. Natomiast PRK, inaczej nazywana keratektomią fotorefrakcyjną, polega na odpowiednim wymodelowaniu powierzchni centralnej rogówki za pomocą promienia lasera, aby skupiała obraz precyzyjnie na siatkówce. Dzięki tym zabiegom można zmienić krzywiznę rogówki i skorygować astygmatyzm.
Czy astygmatyzm można wyleczyć?
Dobór odpowiednich okularów lub soczewek to tylko korekcja astygmatyzmu, a nie leczenie go. Aby całkowicie pozbyć się wady, konieczna jest interwencja lekarza. W leczeniu astygmatyzmu można stosować metody chirurgiczne lub laserowe. Metoda chirurgiczna, nazywana keratotomią promienistą, była popularna w latach 70. Polegała na wykonaniu kilku głębokich nacięć promieniście w rogówce wokół źrenicy w celu zmiany siły ogniskowania promieni świetlnych. Jednak obecnie bardziej popularnymi metodami leczenia astygmatyzmu są procedury laserowe, takie jak LASIK, które polegają na kształtowaniu rogówki za pomocą lasera w celu poprawy skupienia promieni świetlnych na siatkówce. W każdym przypadku ważne jest skonsultowanie się z lekarzem okulistą, badanie wzroku w celu wyboru najlepszego sposobu leczenia odpowiedniego dla indywidualnych potrzeb pacjenta.
Czy istnieją domowe sposoby na astygmatyzm?
Astygmatyzm jest przypadłością wywoływaną przez niesymetryczność rogówki lub soczewki oka, co oznacza, że nie można jej wyleczyć za pomocą domowych sposobów. Chociaż nie ma naukowych dowodów na skuteczność ćwiczeń oczu lub jogi w leczeniu astygmatyzmu, mogą one być korzystne w przypadku innych schorzeń wzroku, takich jak zeza czy krótkowzroczność. Ćwiczenia wzroku mogą również stanowić część rehabilitacji i leczenia we wczesnych fazach tych chorób. Są one również wskazane jako forma profilaktyki i pomagają utrzymać higienę oczu, szczególnie dla osób pracujących przed komputerem. Ćwiczenia wzroku są również polecane dla dzieci, w tym dla dzieci ze słabowzrocznością. Jednakże, w przypadku astygmatyzmu, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem okulistą w celu ustalenia odpowiedniego leczenia.
Astygmatyzm a życie codzienne?
Astygmatyzm to choroba, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, zarówno przy pracy z bliska, jak i z daleka. Nieprawidłowo dobrana korekcja wzroku może powodować zapalenie spojówek lub ból głowy. U dzieci astygmatyzm może wpłynąć na ich niechęć do nauki i zabrać energię. Osoby prowadzące pojazdy mechaniczne z astygmatyzmem często odczuwają większe zmęczenie i mają zaburzoną ostrość widzenia, co stanowi zagrożenie na drodze. Dlatego tak ważne jest odpowiednie dobranie soczewek kontaktowych lub okularów.
Drodzy Czytelnicy, nie bagatelizujcie jakichkolwiek problemów ze wzrokiem. Wada nieleczona możne się pogłębiać, a jej zaawansowane stadium jest trudniejsze do wyleczenia, niż początkowe. Pamiętajcie także o profilaktyce! Coroczne kontrolne badanie wzroku może uchronić Nas przed wszelkimi komplikacjami zdrowotnymi.
Wychodzimy z założenia, że lepiej zapobiegać niż leczyć – a Wy?
~TwojeZdrowie24
*Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie zastępuje on porady medycznej. Autor nie bierze odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w serwisie do praktyki medycznej i leczniczej. Jeżeli po przeczytaniu artykułu Czytelnik ma wątpliwości co do swojego stanu zdrowia powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, a nie rozpoczynać leczenia na własną rękę w oparciu o treści zawartych na portalu TwojeZdrowie24.
