Niezbędny związek organiczny w naszym organizmie, witamina C (kwas askorbinowy), odgrywa znaczącą rolę we wzroście i rozwoju większości żywych organizmów. Jako członek grupy nasyconych alkoholi wielowodorotlenowych, działa jako naturalny przeciwutleniacz, gdy jest spożywany jako część zbilansowanej diety przez ludzi i niektóre zwierzęta. Suplementacja tego ważnego składnika odżywczego ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia odpowiedniego poziomu w organizmie.
Mity na temat witaminy C – historia kwasu askorbinowego
Po odkryciu witaminy C naukowcy przez lata nie byli pewni jej znaczenia. Nie znali także wskaźnika jakie zapotrzebowanie na witaminę C (inaczej kwas askorbinowy) ma przeciętny człowiek. Przed odkryciem w latach 30. XX wieku jej struktury chemicznej i syntetycznej postaci krystalicznej witamina C znajdująca się w produktach spożywczych była oznaczana jako środek zapobiegający gniciu. Żeglarze podczas długich rejsów cierpieli na szkorbut z powodu braku witaminy C w diecie. W tym przypadku zapotrzebowanie na witaminę C nie musiało przekraczać 100mg. Dieta uboga w warzywa nie była jednak w stanie go zaspokoić. Zaobserwowano, że zapobiegawcze właściwości niektórych pokarmów (mianowicie cytrusów i kiszonej kapusty) powstrzymują gnicie i utratę zębów, co prowadzi do przekonania, że podstawową funkcją przeciwutleniacza jest powstrzymanie tej choroby. W efekcie nie doceniano szerokiego zakresu jej skuteczności.
W drugiej połowie XX wieku nastąpiła zmiana opinii publicznej, w wyniku której utrwaliło się popularne przekonanie, że kwas askorbinowy (witamina C) może skutecznie leczyć przeziębienia. Jednak ostatnie badania nie tylko zaprzeczyły temu przekonaniu, ale także wykazały, że jest ono bezpodstawne. Badania pokazują, że witamina C nie zmniejsza znacząco ryzyka przeziębienia, a nawet jeśli tak, to jedynie skraca czas trwania choroby o 8% u dorosłych i 14% u dzieci.
Od tej reguły też jest jednak wyjątek. U osób poddawanych wyczerpującemu wysiłkowi fizycznemu w niskich temperaturach (takich jak biathloniści, maratończycy i żołnierze), stwierdzono, że witamina C może potencjalnie skrócić o połowę czas trwania przeziębienia u badanych osób. Zapotrzebowanie na witaminę C u osób bardzo atywnych fizycznie może być zatem większe niż u przeciętnego człowieka.
Kwas askorbinowy w organizmie – jakie pełni role?
Chociaż witamina C nie jest niezawodnym lekarstwem na przeziębienie lub grypę, pozostaje niezbędnym składnikiem odżywczym dla organizmu. Niezależnie od wieku ważne jest, aby nie oszczędzać na suplementacji witaminy C. Rola witaminy C w organizmie to przede wszystkim:
- Kontrolowanie wchłaniania mikroorganizmów chorobotwórczych przez krwinki białe,
- Ułatwienie szybkiego powrotu do zdrowia po urazach i zapobieganie krwawieniu dziąseł,
- Uszczelnianie naczyń krwionośnych,
- Opóźnianie naturalnego procesu starzenia się skóry,
- Obniżenie ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu,
- Zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia określonych wariantów raka,
- Regulacja syntezy kolagenu.
Oprócz dobrze znanych właściwości wzmacniających odporność, witamina C odgrywa również kluczową rolę w syntezie sterydów nadnerczy, wpływa korzystnie na proces optymalnego dotlenienia komórek i regulacji metabolizmu tyrozyny.
Witamina C i jej bezpieczne dawki
Dla dorosłych zaleca się dzienne spożycie od 45 do 90 mg kwasu askorbinowego w postaci suplementów lub pokarmów bogatych w witaminy. Chociaż ten związek występuje naturalnie zarówno w królestwie zwierząt, jak i roślin, ssaki naczelne, świnki morskie i niektóre nietoperze wymagają zewnętrznych źródeł witaminy C, aby wspierać swoje zdrowie. Takowe dawki uszczelniają naczynia krwionośne i uczestniczą w syntezie kolagenu.
Witamina c rola w organizmie oraz sposoby jej badania
Witamina C ma istotne znaczenie dla organizmu człowieka ze względu na swoje właściwości fizyczne i chemiczne. Oprócz działania antyoksydacyjnego chroni organizm przed chorobami układu krążenia i wieńcowymi. Podobnie jak witamina A, E i selen hamuje poziom markerów peroksydacji lipidów, hamując tym samym rozwój miażdżycy.
Jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy, witamina C, zwalcza wolne rodniki, które powodują uszkodzenia DNA. Potencjał przeciwnowotworowy tej witaminy wynika z tej właściwości ochronnej, zwłaszcza w zmniejszaniu ryzyka raka przełyku i żołądka.
Witamina C odgrywa kluczową rolę w biosyntezie kolagenu, białka występującego w różnych częściach ciała, w tym w kościach, zębach, skórze, chrząstce i rogówce oka, a także w tkance łącznej. Pomagając w konwersji cząsteczek prokolagenu, witamina ta umożliwia produkcję kolagenu.
Spośród różnych funkcji biologicznych pełnionych przez witaminę C należy zwrócić uwagę na:
- Czynnik ten ma znaczący wpływ na odporność poprzez zdolność do stymulacji produkcji interferonów i aktywacji komórek NK.
- Zwiększenie przyswajania wapnia i żelaza,
- Biosyntezę karnityny,
- Kontrolowanie poziomu cukru we krwi,
- Produkcje hormonów, takich jak noradrenalina,
- Wkład w rozkład tłuszczów, sterydów i określonych leków.
Witamina C dla zdrowej skóry?
Kwas askorbinowy, znany jako witamina C, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej skóry ze względu na silne właściwości przeciwutleniające. Naturalny proces starzenia osłabia strukturę skóry, czyniąc ją podatną na uszkodzenia powodowane przez wolne rodniki. Te reaktywne cząsteczki uszkadzają struktury białek i lipidów oraz negatywnie wpływają na metabolizm. Aby przeciwdziałać tym skutkom, witamina C neutralizuje wolne rodniki, wspomagając w ten sposób naturalne odmłodzenie skóry.
Witamina C to silny związek, który stymuluje produkcję ceramidów, które pomagają utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia skóry i zapobiegają wysuszeniu. Jego ogólny pozytywny wpływ na skórę obejmuje poprawę elastyczności i kolorytu, redukcję zmarszczek i wspomaganie regeneracji. Ponadto ma właściwości przeciwzapalne, dzięki czemu jest skutecznym środkiem do zwalczania objawów różnych stanów zapalnych skóry, takich jak egzema i łuszczyca. Aby wzmocnić działanie witaminy C, zaleca się łączenie jej z rutyną. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających oba te związki. Należy jednak pamiętać, że wszelkie suplementy diety powinny być stosowane pod kontrolą lekarza. Należy unikać wysokich dawek witaminy C, które w nadmiarze mogą powodować ogólne osłabienie organizmu.
Dlaczego warto suplementować witaminę C?
Trwają badania mające na celu pełne zrozumienie tego tematu. Zalecane dzienne spożycie witaminy C, które może wynosić od 30 do 100 mg, zależy od kraju. Niektóre osoby ze zwiększonym zapotrzebowaniem na witaminę C to:
- Osoby palące papierosy mają o 40 mg większe zapotrzebowanie niż osoby niepalące,
- Seniorzy, osoby starsze lub starzejące się społeczeństwo.
- Osoby z wysokim ciśnieniem krwi.
- Alkoholicy,
- Cukrzycy,
- Przyszłe mamy,
- Osoby znoszące nieustanny stres,
- Osoby, które nie prowadzą zdrowego stylu życia,
- Mieszkańcy miast, w obliczu wszechobecnego zagrożenia zanieczyszczeniami i toksynami,
- Osoby, które spożywają wybrane kategorie leków, takie jak barbiturany, sulfonamidy lub aspiryna,
- Kobiety, które decydują się na doustną hormonalną antykoncepcję.
Witamina C przyspiesza gojenie ran, odpowiada za spowalnianie procesów starzenia, powoduje hamowanie krwawienia dziąseł i wspomaga walkę z nadciśnieniem tętniczym. Zmniejsza ryzyko przeziębienia wzmacniając układ odpornościowy. Należy jednak pamiętać, że układ odpornościowy można także osłabić. Stosując wysokie dawki kwasu askorbinowego i nieuzasadnienie przekraczając dzienne zapotrzebowanie, można doprowadzić do pojawiania się kamieni w nerkach.
Zalecane spożycie witaminy C (EAR) zależy od płci i wieku. Niestety, mimo ogólnodostępnych produktów w sklepach, niedobór witaminy C wciąż jest powszechnym zjawiskiem, Dla dzieci w wieku od 1 do 3 lat w Polsce EAR wynosi 30 mg/dobę, natomiast dzieci w wieku 4-12 lat wymagają 40 mg/dobę. Młodzież w wieku od 13 do 18 lat ma EAR wynoszące 55 mg dziennie dla dziewcząt i 65 mg dziennie dla chłopców. Kobiety do 19 roku życia wymagają 60 mg dziennie, a mężczyźni 70 mg dziennie. Kobiety w ciąży wymagają dodatkowo 10 mg EAR na dobę w zależności od tego, czy należą do grupy wiekowej <19 czy ≥19 lat. Podobnie kobiety karmiące powinny spożywać pomiędzy 95-100 mg witaminy C na dobę.
Wchłanianie witaminy C w organizmie
Witamina C jest wysoce biologicznie aktywnym składnikiem odżywczym, niezbędnym dla różnych funkcji organizmu. Zwykle 70% do 80% jest wchłaniane przez zdrowe osoby, przy czym jelito cienkie i dwunastnica są głównymi miejscami wchłaniania. Kilka czynników może utrudniać jego wchłanianie. Są to:
- Podawanie nadmiernych ilości witaminy C (powyżej 1 g/dobę),
- Palenie,
- Niektóre leki, takie jak aspiryna,
- Wymioty,
- Problemy żołądkowo-jelitowe.
Zapasy witaminy C nie są w znacznym stopniu magazynowane w organizmie, ale w wybranych narządach, w tym w wątrobie, nadnerczach, mózgu i trzustce.
Kwas askorbinowa – konsekwencje niedostatecznego spożycia
Oprócz szkorbutu, który spowodował śmierć ponad miliona marynarzy w samej flocie brytyjskiej, przewlekły niedobór witaminy C może prowadzić do wielu schorzeń. Skutki niedoboru witaminy C to między innym:
- Trudne gojenie się urazów i krwawienia z dziąseł,
- Dyskomfort w stawach i mięśniach,
- Zmniejszenie apetytu połączone z uczuciem ogólnego osłabienia,
- Osteoporoza,
- Stopniowe pogorszenie stanu umysłu i ciała połączone z poczuciem rozpaczy i melancholii.
- Nadczynność tarczycy,
- Obniżenie odporności,
- Zmniejszona zdolność do zwalczania infekcji.
Niewystarczające regularne przyjmowanie witaminy C może również prowadzić do zwiększonego ryzyka zmian nowotworowych i miażdżycowych, a także podwyższonego poziomu ciśnienia krwi.
Witamina C – czy można ją przedawkować?
Chociaż witamina C (kwas askorbinowy) jest ogólnie bezpieczna do spożycia. Nadmierne spożywanie witaminy C, czyli przekroczenie zalecanej dawki może prowadzić do działań niepożądanych, w tym nudności, biegunki i wysypki. Aby zapobiec toksyczności, organizm zmniejsza wchłanianie substancji i wydala nadmiar z moczem. Jednak przyjmowanie bardzo dużych dawek witaminy C może również prowadzić do zwiększenia wydalania szczawianów i kwasu moczowego, co może potencjalnie prowadzić do powstawania kamieni nerkowych.
Osoby cierpiące na anemię sierpowatą muszą zachować ostrożność przy przyjmowaniu witaminy C, szczególnie w ilości przekraczającej kilka gramów. Przedawkowanie witaminy C może wywołać ostry kryzys anemiczny.
Kwas askorbinowy a związek między rakiem
Kontrowersje i debaty otaczają związek między witaminą C a leczeniem raka, to temat, który był badany od lat. Nowe światło na tę sprawę rzuciły badania przeprowadzone przez naukowców z University of Kansas Medical Center, w tym Jeanne Drisko i Qi Chen. Ich odkrycia sugerują, że gdy witamina C jest podawana dożylnie razem z lekami przeciwnowotworowymi, może skutecznie przyspieszyć eliminację komórek nowotworowych, jednocześnie zapewniając ulgę w niekorzystnych skutkach chemioterapii i radioterapii. Dzieje się tak dlatego, że dopiero podanie dożylne pozwala witaminie C na szybkie dotarcie do miejsc wymagających wsparcia.
W Kansas przebadano grupę 27 pacjentów z rakiem, aby określić wpływ kwasu askorbinowego na nich. Naukowcy podawali wysokie dawki witaminy C, aby monitorować wszelkie skutki uboczne. Pacjenci dobrze tolerowali chemioterapię i rzadziej zgłaszali nudności. Badając myszy, naukowcy odkryli, że witamina C ma bezpośredni wpływ na komórki rakowe. Qi Chen, adiunkt na Wydziale Farmakologii i Toksykologii Uniwersytetu w Kansas, odkrył, że kwas askorbinowy może uszkadzać DNA komórek nowotworowych, zapobiegać ich wzrostowi i utrudniać metabolizm.
Naukowcy zidentyfikowali jeszcze jedną korzystną właściwość witaminy C. Mówi się, że hamuje ona proces przerzutowania poprzez zwiększenie ruchliwości komórek NK oraz limfocytów T i B, które nie tylko eliminują patogeny, ale także przyczyniają się do eliminacji komórek nowotworowych.
Należy zauważyć, że pytanie, czy kwas askorbinowy ma wpływ na komórki nowotworowe, było tematem kontrowersyjnym od dłuższego czasu. Pomimo trwających badań nadal nie ma ostatecznych dowodów sugerujących, że witamina C może rzeczywiście zapobiegać rozwojowi raka.
Produkty spożywcze bogate w witaminę C
W codziennej diecie powinna być zawarta naturalna witamina C. Przy zbilansowanej diecie praktycznie niemożliwym jest doprowadzić do borykania się z niedoborem witaminy C. Wskaźniki nie powinny także wskazywać nadmiar witaminy C. Witamina C mimo swoich leczniczym właściwości ma też swoje skutki uboczne, dlatego jej zwiększone zapotrzebowanie i podaż powinna odbywać się pod kontrolą lekarza. Aby rozwiązać problem niedoboru witaminy C, można włączyć określone produkty do codziennej diety, takie jak jagody. Witamina C zawarta jest w warzywach i owocach, które są doskonałym źródłem tej niezbędnej witaminy, przy czym warto zwrócić uwagę na produkty takie jak:
- ananas,
- brukselka,
- cebula,
- cytryna,
- grejpfrut,
- groszek zielony,
- jabłka,
- jarzębina.
- jeżyny,
- kalafior,
- kalarepa,
- kapusta,
- karczochy,
- kiwi,
- maliny,
- pomarańcza,
- pomidory,
- szpinak,
- truskawki,
- ziemniaki.
Dzika róża, acerola, czarna porzeczka, czerwona papryka, pietruszka i chrzan to najbogatsze źródła witaminy C. Jeśli chcesz zachować owoce i warzywa bogate w tę witaminę, najlepszym sposobem na to jest ich zamrożenie.
Drodzy Czytelnicy, a czy Wy macie niedobory witaminy C?
~TwojeZdrowie24
*Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie zastępuje on porady medycznej. Autornie bierze odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w serwisie do praktyki medycznej i leczniczej. Jeżeli po przeczytaniu artykułu Czytelnik ma wątpliwości co do swojego stanu zdrowia powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, a nie rozpoczynać leczenia na własną rękę w oparciu o treści zawartych na portalu TwojeZdrowie24.
