Nadwaga i otyłość – przyczyny, podział, diagnostyka

Nadwaga i otyłość to choroby, których przyczyną jest przewlekły nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie. Zwiększają ryzyko wystąpienia wielu poważnych chorób, takich jak cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, choroby układu oddechowego czy nowotwory.

Nadwaga i otyłość są zwykle diagnozowane na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI). Oblicza się go dzieląc masę ciała w kilogramach przez kwadrat wzrostu w metrach. Wartości BMI powyżej 25 kg/m2 uważane są za nadwagę, a powyżej 30 kg/m2 za otyłość.

Istnieją różne rodzaje otyłości, w tym otyłość brzuszną, gdzie nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się w okolicach brzucha. To wiąże się z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2.

Diagnostyka nadwagi i otyłości powinna obejmować również badania laboratoryjne. Takie jak pomiar poziomu glukozy, cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz badania funkcji tarczycy i innych narządów wewnętrznych. W diagnostyce nadwagi i otyłości ważna jest także ocena stylu życia, w tym nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej.

Przyczyny nadwagi i otyłości

Przyczyny nadwagi i otyłości są wielorakie. Do najważniejszych z nich należą:

1. Nadmierna podaż kalorii w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Zbyt duża ilość spożywanego jedzenia w stosunku do ilości zużywanej energii prowadzi do nagromadzenia nadmiaru tłuszczu w organizmie.
2. Brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Brak ruchu i niska aktywność fizyczna prowadzą do spadku zapotrzebowania energetycznego organizmu, co sprzyja odkładaniu się tłuszczu.
3. Genetyka i predyspozycje dziedziczne – istnieją pewne genetyczne uwarunkowania, które mogą prowadzić do rozwoju nadwagi i otyłości.
4. Nieprawidłowa dieta, zawierająca zbyt dużo tłuszczów i węglowodanów prostych. Spożywanie zbyt dużo kalorii, tłuszczów i cukrów może prowadzić do nagromadzenia tkanki tłuszczowej w organizmie.
5. Stres i zaburzenia emocjonalne. Stres i zaburzenia emocjonalne, takie jak depresja, mogą prowadzić do nadmiernej podaży pokarmu i odkładania się tkanki tłuszczowej w organizmie.
6. Nieprawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego. Zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy, mogą wpływać na przemianę materii i prowadzić do nadwagi lub otyłości.

Diagnostyka otyłości

Diagnostyka otyłości opiera się na określeniu wskaźnika masy ciała (BMI), który jest prostym sposobem oceny ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. BMI oblicza się dzieląc masę ciała (w kilogramach) przez wzrost (w metrach) podniesiony do kwadratu. Wartości BMI pozwalają na określenie, czy mamy do czynienia z niedowagą, wagą prawidłową, nadwagą czy otyłością. Wartości BMI poniżej 18,5 oznaczają niedowagę. Między 18,5 a 24,9 to wartość prawidłowa, a między 25 a 29,9 to nadwaga, a powyżej 30 to otyłość.

Jednakże, należy pamiętać, że BMI może być niewystarczającym wskaźnikiem w przypadku osób o dużej masie mięśniowej, takich jak kulturysty lub sportowcy, a także u osób starszych i kobiet w ciąży.

W diagnostyce otyłości można wykorzystać także inne wskaźniki, takie jak obwód talii i obwód bioder. Obwód talii powyżej 94 cm u mężczyzn i powyżej 80 cm u kobiet oznacza otyłość brzuszną, która wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia chorób metabolicznych. Natomiast stosunek obwodu talii do obwodu bioder pozwala na ocenę typu otyłości – wartość powyżej 1 u mężczyzn i 0,85 u kobiet wskazuje na otyłość typu androidalnego, czyli tłuszcz zgromadzony w okolicy brzucha.

Diagnostyka otyłości może również obejmować badania krwi w celu wykluczenia zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca czy choroby tarczycy. W niektórych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, w celu dokładnego określenia ilości i lokalizacji tkanki tłuszczowej w organizmie.

Nadwaga i otyłość – sposoby klasyfikacji masy ciała oraz tkanki tłuszczowej

Nadwaga i otyłość mogą być klasyfikowane zgodnie z różnymi sposobami, w zależności od kryteriów, które przyjmiemy.

Sposoby klasyfikacji masy ciała:

1. BMI (Body Mass Index) – najczęściej stosowany wskaźnik masy ciała, obliczany jako stosunek masy ciała do wzrostu, podniesionego do kwadratu. Wartości BMI pozwalają na określenie, czy mamy do czynienia z niedowagą, wagą prawidłową, nadwagą czy otyłością.
2. WS (Wzrost-Stosunek) – stosunek obwodu talii do wzrostu. Wskaźnik ten pozwala na ocenę ilości tłuszczu brzusznego, który wiąże się z większym ryzykiem chorób metabolicznych.

Sposoby klasyfikacji tkanki tłuszczowej:

1. Otyłość typu androidalnego – tłuszcz gromadzi się głównie w okolicy brzucha, tworząc tzw. oponkę. Związana jest z większym ryzykiem chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca, choroby serca i układu krążenia.
2. Otyłość typu gynoidalnego – tłuszcz gromadzi się głównie w okolicy ud i pośladków. Jest to forma otyłości związana z mniejszym ryzykiem chorób metabolicznych niż otyłość typu androidalnego.
3. Otyłość mieszana – tłuszcz gromadzi się zarówno w okolicy brzucha, jak i ud i pośladków.

Ważne jest, aby ocena masy ciała i tkanki tłuszczowej była dokładna i zróżnicowana. Niektóre osoby z wysokim BMI lub dużą ilością tłuszczu w okolicy brzucha mogą być zdrowe, podczas gdy inne z niskim BMI lub niską ilością tłuszczu w okolicy brzucha mogą być chore. Dlatego ważne jest, aby uwzględnić również inne czynniki, takie jak styl życia, nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna, podczas oceny ryzyka zdrowotnego.

Podział otyłości ze względów etiopatogenetycznych

Ze względów etiopatogenetycznych podział obejmuje różne typy otyłości, w zależności od przyczyn występowania choroby.

1. Otyłość pierwotna (idiopatyczna) – to rodzaj otyłości, którego przyczyny nie są dokładnie znane. Może mieć podłoże genetyczne, a także wynikać z czynników środowiskowych, takich jak niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej.
2. Otyłość wtórna – to otyłość, która jest wynikiem innych chorób lub stanów patologicznych organizmu. Może to być spowodowane chorobami hormonalnymi, takimi jak zespół Cushinga, hipotyreoza, zaburzenia hormonalne, zaburzenia metaboliczne, a także stosowaniem niektórych leków, jak np. kortykosteroidy.
3. Otyłość jatrogenna – to otyłość, która jest wynikiem leczenia innych chorób, np. stosowania leków, które mogą powodować wzrost masy ciała, takich jak niektóre leki psychotropowe, leki przeciwzapalne czy leki stosowane w terapii przeciwnowotworowej.
4. Otyłość neurogeniczna – to otyłość wynikająca z uszkodzenia ośrodka głodu i sytości w mózgu. Może to być spowodowane chorobami neurologicznymi, takimi jak uraz mózgu czy guzy mózgu.
5. Otyłość psychogenna – to otyłość wynikająca z zaburzeń emocjonalnych i psychicznych, takich jak depresja, stres czy zaburzenia odżywiania.

Podział otyłości ze względu na przyczynę występowania ma duże znaczenie w planowaniu leczenia i zapobieganiu chorobie. W przypadku otyłości wtórnej konieczne jest leczenie choroby podstawowej, która jest jej przyczyną, a także modyfikacja stylu życia. W przypadku otyłości pierwotnej ważne jest wprowadzenie zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej, a także w niektórych przypadkach stosowanie farmakoterapii lub zabiegów chirurgicznych.